Ανοσοποιητικό, χρόνια φλεγμονή και διατροφή: πως συνδέονται
Περιεχόμενα:
Το ανοσοποιητικό μας ουσιαστικά είναι ένα σύστημα κυττάρων και ιστών που μας προστατεύει από παθογόνους οργανισμούς που μας επιτίθενται και η μεγαλύτερη άμυνα του οργανισμού μας σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα είναι το μικροβίωμα μιας και οι αποικίες βακτηρίων υπερισχύουν των γονιδίων μας. Τις πρώτες αποικίες μικροβίων τις αποκτάμε με την γέννηση μας. Αποικίες βακτηρίων που απαρτίζουν το μικροβίωμα βρίσκονται σχεδόν σε όλες τις περιοχές του σώματος μας όπως για παράδειγμα το μικροβίωμα των πνευμόνων και του δέρματος. Οι μεγαλύτερες αποικίες βρίσκονται στο έντερο, το οποίο και σύμφωνα με ποικίλες βιβλιογραφικές αναφορές θεωρείται ο δεύτερος «εγκέφαλος» του ανοσοποιητικού μας. Τα βακτήρια του εντέρου συμβάλουν στην ανοσορύθμσιη με το να παράγουν λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (Short chain Fatty acids) σημαντικά για την καταπολέμηση της φλεγμονής. Έτσι λοιπόν έχοντας μεγαλύτερη παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου έχουμε μεγαλύτερη ανοσοπροστασία έναντι λοιμώξεων.
Η διατροφή, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, πολυμορφισμοί σε γονίδια, ο τρόπος γέννησης μας παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μικροβιώματος και άρα της καλύτερης ανοσίας. Όσον αφορά τη συνολική διατροφή, ερευνητές που συμμετείχαν στο μεγαλύτερο project παγκοσμίως (American Gut Project) εντόπισαν δεσμούς μεταξύ του αριθμού των φυτικών τύπων που καταναλώθηκαν και της μικροβιακής ποικιλίας του εντέρου και εκείνοι που ανέφεραν ότι η διατροφή τους είναι κατά βάση φυτοφαγική (30 είδη φυτών την εβδομάδα ή περισσότερο) είχαν ποικιλομορφία στα βακτήρια και άρα πιο υγιές εντερικό μικροβίωμα και ήταν λιγότερο πιθανό να φέρουν σφάλματα με γονίδια αντοχής στα αντιβιοτικά σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν 10 τύπους φυτών την εβδομάδα ή λιγότερα.
Οι θεωρίες για τα αίτια ενός αυτοάνοσου μπορεί να είναι, εκτός από τα γονίδια, το περιβάλλον, η υπερβολική υγιεινή ενώ οι επιστήμονες έχουν ρίξει φως στο μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο έχει επίσης συνδεθεί τα τελευταία χρόνια με χρόνια φλεγμονή, μεταβολικές παθήσεις και αυτοάνοσα,
Η χρόνια φλεγμονή είναι βασικό χαρακτηριστικό των αυτοάνοσων παθήσεων, γι’ αυτό άλλωστε πολλά πρωτόκολλα διατροφής τείνουν να είναι αυστηρά στην απομάκρυνση τροφών που πιθανόν να πυροδοτούν συμπτώματα και φλεγμονώδεις αποκρίσεις.
Ποια διατροφή μπορεί να είναι βοηθητική
Η φυτοφαγική διατροφή γενικότερα σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών, όπως C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), ενώ από την άλλη μια διατροφή πλούσια σε ζωικά προϊόντα και επεξεργασμένα τρόφιμα φαίνεται πως αυξάνει το ρίσκο για φλεγμονή.
Μια plant-based διατροφή βασισμένη σε ολόκληρες, ανεπεξέργαστες τροφές παρουσιάζει το όφελος της μείωσης των προφλεγμονωδών ωμέγα-6 από διάφορα έλαια, ενώ χάρη στην πληθώρα αντιοξειδωτικών της καταπολεμά τη φλεγμονή. Η δράση αυτή, μάλιστα, ενισχύεται και με την κατανάλωση αντιφλεγμονωδών μπαχαρικώνόπως κουρκουμάς, πιπέρι. Κρόκος κοζάνης κ.α
Φυτοφαγία και νηστειοθεραπεία: ο καλύτερος συνδυασμός;
Υπάρχει, άραγε, κάποιο είδος διατροφής που θα μπορούσε να ωφελήσει ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα; Η μεσογειακή κατά βάση φυτοφαγική διατροφή, είναι εκείνη που πρωτοστατεί στις μελέτες. «Οι πολυφαινόλες, τα αντιοξειδωτικά και η πληθώρα φυτικών ινών μειώνουν το οξειδωτικό στρες, υποστηρίζουν το εντερικό μικροβιώμα και κατευνάζουν τη φλεγμονή
Σύμφωνα με άλλες μελέτες, μια κατά βάση φυτοφαγική διατροφή συνδυαστικά με νηστειοθεραπεία (διαλειμματική νηστεία) είναι ιδιαίτερα βοηθητική για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Να επισημανθεί ότι έρευνα για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων στις Μπλε Ζώνες (στις οποίες περιλαμβάνεται και η δική μας Ικαρία) ανάμεσα σε 20.000 άντρες και γυναίκες έδειξε ότι οι φυτοφαγικές τροφές ήταν αυτές που επέφεραν οφέλη στην υγεία και όχι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, που ναι μεν καταναλώνουν, αλλά σε μικρές ποσότητες.
Υποστηρίξτε το ανοσοποιητικό σας με φυσικό τρόπο:
Η μείωση της ζωικής πρωτεΐνης και το πέρασμα σε μια μεσογειακή –κατά βάση φυτοφαγική– διατροφή όπως αυτή της Κρήτης της δεκαετίας του 1950, που φιγούραρε σε όλα τα επιστημονικά περιοδικά.
Ο συνδυασμός φυσικής δραστηριότητας και διαχείρισης του στρες.
Μικρά βήματα, όπως η αποφυγή επεξεργασμένων προϊόντων, αλλαντικών, γλυκών, αναψυκτικών, και η έμφαση σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και καρπούς όπως ο λιναρόσπορος και σπόροι chia καθώς και κάποιοι συνδυασμοί τροφών όπως για παράδειγμα μπορείτε να sσυνδυάσετε ελαιόλαδο με ντομάτες ή και με πάστα ντομάτας για μεγαλύτερη απορρόφηση λυκοπενίου.
Η αύξηση των φυτικών ινών: Προσθέστε καθημερινά στο πιάτο μας λίγα όσπρια στις σαλάτες ή στις σούπες, ένα φρούτο πριν ή μετά το φαγητό, προτιμούμε τα προϊόντα ολικής άλεσης και τα λιγότερο επεξεργασμένα, όπως το πληγούρι και τα ζυμαρικά ολικής αλλά και ψευδοδημητριακά όπως κινόα αν δυσκολευόμαστε με τα λαχανικά.
Η ποικιλία τροφών: εμπλουτίστε με ποικιλία τις σαλάτες σας παράδειγμα προσθέστε ποικιλία λαχανικών, όσπρια , καρπούς με αυτό τον τρόπο αυξάνονται οι φυτικές ίνες και άρα περισσότερα λιπαρά οξέα μικρής αλύσου-στοιχεία βοηθητικά για το έντερο-απαραίτητα για την καταπολέμηση της φλεγμονής
Βάλτε χρώμα στο πιάτο σας: μικρές αντικαταστάσεις όπως γλυκοπατάτα, κοκκινο λάχανο, παντζάρι , πολυχρωμες πιπεριές δίνουν χρώμα και προσφέρουν αντιοξείδωση,
Μπορούμε να μιλάμε για βότανα κατά των ιώσεων, ή για βότανα που αντιβακτηριδιακά; Τα βότανα έχουν μακρά ιστορία χρήσης στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος.
Κάποια από αυτά είναι συμβάλουν στην ενίσχυση της άμυνας μας κατά των ιώσεων, και ενδέχεται να έχουν αντιβακτηριακές ιδιότητες. Η δράση των βοτάνων είναι πολύπλοκη και οι δραστικές τους ουσίες δρουν συνεργικά για να υποστηρίξουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού : κάποια από τα ενεργά συστατικά τους μπορούν να υποστηρίξουν την παραγωγή λευκοκυττάρων, άλλα μπορούν λόγω αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων να συμβάλουν στην προστασία των κυττάρων από την βλαβερή δράση των ιών, ενώ οι βιταμίνες και τα μέταλλα που περιέχονται συμβάλουν επίσης στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας μας στις όποιες περιβαλλοντολογικές προκλήσεις. Βλέπουμε λοιπόν ότι δρουν παραλληλα σε διαφορετικά συστήματα και όργανα του οργανισμού με τελικό αποτέλεσμα αυτό της υποστήριξης των στρατηγικών που υπάρχουν ηδη στον οργανισμό μας για την προαγωγή της υγείας και ευεξίας.
Κάποια δημοφιλή βότανα που συμβάλλουν στην υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η εχινάκεια, σαμπούκος και αστράγαλος .
Η εχινάκεια (echinacea purpurea) για παράδειγμα, είναι ένα βότανο το οποίο χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους ιθαγενείς πληθυσμούς της Αμερικής ως επουλωτικό πληγών. Έρευνες μας επιβεβαιώνουν ότι οι ρίζες και τα φύλλα της , πλούσια σε πολυσακχαρίτες και γλυκοπρωτεινες έχουν συνεργιστικη δράση στο λεμφικό, ανοσοποιητικό μας σύστημα με αποτέλεσμα να μειώνει την διάρκεια των συμπτωμάτων των ιώσεων . Παράλληλα, η καταπραϋντική και αντισηπτική της δράση ανακουφίζει από τα συμπτώματα που αφορούν το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Αντενδείκνυται ως συμπλήρωμα διατροφής, σε οσουν ακολουθούν ανοσοκατασταλτική λογω θεραπείας για αυτοανοσα αλλα και σε παιδιά κάτω των 12 ετών καθώς έχει συνδεθεί με αλλεργικές αντιδράσεις .
Ο σαμπούκος (εlderberry,sambucus nigra) είναι επίσης ένα βότανο που φαίνεται να συμβάλει στην υποστήριξη του αναπνευστικού μας συστήματος από ιώσεις.Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως τα βότανα δρουν στον οργανισμό μας και γιατί,προκειμένου να τα αξιοποιήσουμε πλήρως. Όταν χρησιμοποιούνται αμιγώς, οι δραστικές ουσίες τους δρουν συνεργικά, βοηθώντας τον οργανισμό μας στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων, όπως ο στρες και οι θερμικές αλλαγές. Η χρήση αυτών των βοτάνων μπορεί να συμβάλει στην υποστήριξη της ανθεκτικότητας του οργανισμού μας με φυσικό τρόπο.
Ο αστράγαλος (astragalus membranaceous) είναι ένα προσαρμογόνο βότανο, δηλαδή έχει την ιδιότητα να ρυθμίζει την αντοχή μας σε επιβλαβείς στρεσογόνους παράγοντες. Χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες στην αγιουβερδική και παραδοσιακή κινέζικη ιατρική ως φυτικό φάρμακο για την προώθηση της υγείας και ευεξίας.Οι έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να ενεργοποιήσει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας, όπως τα μακροφάγα κύτταρα, και να ρυθμίσει την ανοσοαπόκριση σε περίπτωση λοιμώξεων. Δεν συνιστάται σε όσους ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή με ανοσοκατασταλτικά, σε όσους κάνουν αγωγή με αντιπηκτικά- όπως και τα περισσότερα βότανα- και όσους χρησιμοποιούν αντιικά σκευάσματα όπως αcyclovir. Η χρήση αυτών των βοτάνων μπορεί να συμβάλει στην υποστήριξη της ανθεκτικότητας του οργανισμού μας με φυσικό τρόπο.
Δέσποινα Μαρσέλου
Κλινική Διαιτολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα
Κυριακή Μαρσέλου
Κλινική Φαρμακοποιός με εξειδίκευση στη βοτανοθεραπεία
Βιβλιογραφία
- Kjeldsen-Kragh J. Rheumatoid arthritis treated with vegetarian diets. Am J Clin Nutr. 1999 Sep;70(3 Suppl):594S-600S. doi: 10.1093/ajcn/70.3.594s. PMID: 10479237.
- Hafstrom, I. “A Vegan Diet Free of Gluten Improves the Signs and Symptoms of Rheumatoid Arthritis: The Effects on Arthritis Correlate with a Reduction in Antibodies to Food Antigens.” Rheumatology 40, no. 10 (2001): 1175-179. doi:10.1093/rheumatology/40.10.1175.
- David, L. A., Maurice, C. F., Carmody, R. N., Gootenberg, D. B., Button, J. E., Wolfe, B. E., . . . Turnbaugh, P. J. (2013). Diet rapidly and reproducibly alters the human gut microbiome. Nature, 505(7484), 559-563.
- PMCID: PMC8026097PMID: 33827515 Elderberry for prevention and treatment of viral respiratory illnesses: a systematic review Susan Wieland, corresponding author1 Vanessa Piechotta,2Termeh Feinberg,Emilie Ludeman,Brian Hutton,Salmaan Kanji,Dugald Seely, and Chantelle Garritty
- PMCID: PMC4068831NIHMSID: NIHMS572866 PMID: 2455446. Echinacea for preventing and treating the common cold Monitoring Editor: Marlies Karsch‐Völk,corresponding authorBruce Barrett, David Kiefer, Rudolf Bauer,Karin Ardjomand‐Woelkart, Klaus Linde, and Cochrane Acute Respiratory Infections
- PMCID: PMC7815254 PMID: 3348830. Opportunities for Health Promotion: Highlighting Herbs and Spices to Improve Immune Support and Well-being. Jonathan Isbill, MS, RDN,* Jayanthi Kandiah, and Natalie Kružliaková,
- Astragalus as an Adjunctive Therapy in Immunocompromised Patients.November 1999; Volume 2: 125-128 By Teresa Klepser, PharmD and Nicole Nisly, MD
